Nếu bạn đã biết ngôi nhà tuyệt đẹp thuộc về Công sở Quảng Châu trên đường Tôn Thất Đạm, câu chuyện của những người liên quan đến nó còn đi xa hơn… Đó là lý do ra đời của hai trụ đá tưởng chừng không mấy liên quan nằm trên các con đường quận 5. Nhưng trước tiên, hãy quay về với những năm 1900.

Bệnh viện Nguyễn Tri Phương

Vào đầu thế kỷ 20, chưa có hệ thống nước máy, thủy đài… đầy đủ, vì vậy bệnh dịch tả hoành hành khắp khu vực Chợ Lớn. Lúc này, một cơ sở y tế từ thiện của người Hoa ra đời với sự tài trợ của Cộng đồng Quảng Châu. Mặc dù mới mẻ, nhưng các bác sỹ được mời từ tận Hồng Kông sang đã cho thấy quyết tâm của những người điều hành trong ngôi nhà đẹp đường Tôn Thất Đạm. 

Đến năm 1919, một dịch bệnh khác mang tên “đậu mùa” lại xảy ra. Nhưng lúc này, cơ sở y tế từ thiện đã mở rộng đủ lớn, các tòa nhà chức năng phát triển đầy đủ, họ đủ sức đối phó với làn sóng thứ hai này. Sau biến cố đó, vào năm 1921, cái tên “Bệnh viện Quảng Đông” ra đời. Ngày nay, chúng ta gọi là Bệnh viện Nguyễn Tri Phương.

Trên thực tế, các cơ sở y tế vào thời điểm sớm sủa của Sài Gòn hoạt động bằng ngân sách tài trợ, bởi vì họ không thể tạo ra lợi nhuận. Những người xây dựng Bệnh viện Quảng Đông cũng hiểu rằng nơi này cần có nguồn tài chính ổn định. Đó là lý do họ mua tổng cộng hơn một trăm miếng đất, vừa cửa hàng vừa nhà cho thuê… để tạo nguồn quỹ cho bệnh viện vận hành.

Những trụ đá này ra đời sau đó. Chúng đánh dấu vùng đất thuộc về một bệnh viện lâu đời. Ở hai mặt hướng về phía trong ranh giới nội khu đều khắc hàng chữ “Quảng Triệu Thiện Đường”.

Hai thạch trụ may mắn

Các mảnh đất Hội Quảng Triệu mua lại đều nằm gần bệnh viện Nguyễn Tri Phương ngày nay. Nhưng các cột mốc của chúng đã bị phá hủy gần hết, trong đó có cả trụ nằm trong chính khuôn viên bệnh viện.

Hai cụ già trăm tuổi này thật cao số, vẫn còn ở lại với Sài Gòn. Cụ thứ nhất nằm trước một tiệm sửa xe. Cụ này rắn rỏi hơn, màu xám mạnh mẽ quyết đoán, hàng chữ “Quảng Triệu Thiện Đường” trên người cụ vẫn còn rất rõ ràng. Phía dưới, bạn có thể thấy lề đường cũ che mất đi một phần ký tự. Vỉa hè ở đây đang được xây mới, có thể cụ sẽ lún sâu thêm chút nữa so với mặt đường. Nhưng không sao, được ở lại với con cháu đã là điều quý giá nhất rồi. 

Thạch trụ này sắc nét, hoàn hảo nhất. Vết khuyết tự nhiên phía sau càng làm cụ thêm vẻ thăng trầm, từng trải. Điều ngạc nhiên hơn cả là gia đình đang cưu mang cũng không biết cụ là ai, lặng lẽ ở đây tự lúc nào. Nhưng nhìn chung, họ đối với cụ khá tôn trọng, giữ khoảng cách.

Cụ thứ hai cách đó không xa, ẩn mình ngã ba giữa con đường nổi tiếng quận 5 và một con đường nhỏ khác. Cụ này được các chậu cây của quán ăn phía sau bao bọc tứ phía. Muốn chiêm ngưỡng vẻ đẹp trăm năm sờn mòn, phải vạch các tán lá sang hai bên để nhìn sâu vào… Bạn sẽ bất ngờ bắt gặp cụ già này đang chìm trong một giấc ngủ điềm nhiên. 

Đối với trường hợp cụ già thứ hai, người đàn ông trong gia đình phía sau biết lai lịch cũng như sự tồn tại đó. Ông được cha của mình kể lại và vì vậy, đã âm thầm bảo vệ, che chở cụ sau những hàng cây xanh. Tuy nhiên, người già như chuối chín cây... Một ngày đẹp trời, đội làm vỉa hè đã lỡ tay gây thương tích... Bây giờ, cái nẹp sắt này giúp cụ đứng vững.

Ở vùng đất lâu đời của Sài Gòn, hai phiến đá quý giá này bằng cách nào đó vô hình trong từng ấy ngày tháng đằng đẵng. Câu chuyện về lòng hảo tâm của những con người đầu tiên đến đây đóng góp cho thành phố vì thế được giữ kín. Thật khó để biết rằng sự tồn tại đó là vì quá ít người biết đến chúng, hay một may mắn đặc biệt nào đã giữ cho những hàng chữ kia còn yên vị đến nay. Vì vậy, bạn cũng không cần phải biết về vị trí chính xác của hai phiến đá. Nếu vô tình bắt gặp, hãy xem đó như là món quà Sài Gòn dành cho bạn, chỉ có bạn mới được nhìn một trong những viên ngọc quý trăm năm này. 

Bài viết có tham khảo tư liệu của:

• 广肇医院
• 西堤華人生活風情畫
• 從香港到越南的華人宗教善業