Nhìn ngói âm dương trên nền tòa nhà hiện đại lấp lánh phía sau mới thấy vẻ đẹp tương phản ở Sài Gòn. Ngôi nhà này nằm trong Chợ cũ đường Tôn Thất Đạm, bị bỏ mặc và xuống cấp. Dãy mái đỏ trùng điệp phía sau cho thấy độ lớn của nó:
Ngôi nhà này của ai?
Phía trên ban công, cột bên trái có hàng chữ "Đề Ngạn Hứa Toàn Ký thừa kiến", có nghĩa: Họ Hứa Toàn Ký ở Sài Gòn xây dựng.
Bên phải "Dân Quốc tam thập nhị niên trùng tu": tòa nhà đã được trùng tu vào năm 1944.
Tấm bảng ở giữa lại là một vấn đề, phần tiếng Pháp bỗng nhiên lẫn một chữ tiếng Anh "regional":
Có lẽ "regional" là sai sót diễn ra vào năm 1944, nhưng cả nội dung hai ngôn ngữ đều có nghĩa "Tây Cống Quảng Triệu - Trung Hoa Tổng Lý Sự Hội Quán". Điều này gây nên sự nhầm lẫn. Một số tài liệu ở Việt Nam cho rằng đây là công sở quản lý cộng đồng người Hoa do Pháp lập nên nhưng thực ra cơ quan đó có trụ sở nằm ở đường Triệu Quang Phục.
Công sở Quảng Châu
Chợ cũ từng là một phần của chợ Bến Thành cũ đã bị Pháp giải tỏa. Đường Tôn Thất Đạm trước kia có tên Chaigneau. Cũng số 68 đường Chaigneau là Công sở của người Quảng Châu (Thủ phủ tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc). Tòa nhà này được xây dựng lần đầu tiên vào năm 1894, sau đó được trùng tu năm 1944 bởi gia đình Hứa Toàn Ký như hàng chữ trên cột.
Những người Quảng Châu đầu tiên làm việc ở đây cũng chính là những người quyết định xây dựng trường Khai Minh trên đường Phó Đức Chính, với hiệu trưởng đầu tiên tên Hứa Trác Kỳ, có thể liên quan đến ông Hứa Toàn Ký xây dựng tòa nhà.
Vào năm 1928, khi trường Khai Minh mới thành lập, tầng trên của tòa nhà 68 Tôn Thất Đạm này được trưng dụng làm ký túc xá cho giáo viên, những người có thể đi bộ một đoạn ngắn đến trường.
Ngày nay, tòa nhà Công sở Quảng Châu này đã xuống cấp khá nhiều. Nó là một trong những lý do mọi người muốn đi ngang qua Chợ cũ hoặc uống cà phê ở quán trên cao đối diện nhìn xuống.
Mặc dù được một gia đình Quảng Châu hiện vẫn đang sống ở đây chăm sóc, nhưng mọi thứ dần tan rã theo thời gian. Những người trong ngôi nhà này cũng giữ cánh cửa luôn đóng kín suốt gần 50 năm qua, không có bất kỳ kết nối nào với thế giới sôi động chỉ cách một hàng rào sắt mỏng manh.
Vậy đó, lần sau đi ngang đây, bạn có thể nhớ rằng đây không phải một ngôi nhà cổ bất kỳ nào đó. Đây từng là Công sở đã đưa ra rất nhiều quyết định quan trọng của một bộ phận di dân đến Sài Gòn, đây cũng từng là ký túc xá, văn phòng điều phối việc xây dựng ngôi trường lớn gần đó... Mặc dù ngày nay, không còn ai có thể tìm thấy dấu vết nào của ông Hứa Toàn Ký hay Hứa Trác Kỳ nữa, những người đặt nền móng vô danh.
Sloth Đầu Đàn
