Khi sếp bạn là người Nhật

Năm ngoái, Nhật Bản đã đầu tư gần 80 tỷ USD vào Việt Nam. Rất nhiều công ty, tập đoàn Nhật có văn phòng khắp Sài Gòn. Vì vậy, trên con đường sự nghiệp gập ghềnh, xác suất bạn gặp phải họ là rất lớn. Hiểu được sếp Nhật khá quan trọng, bởi cái giá của việc không hiểu sẽ mang đến sự chế đơn phương cực kỳ… không cần thiết.

Nhưng trước hết, hãy tìm hiểu về…

Hệ thống Nhật

Những công ty Nhật lớn nhất vẫn là mảng sản xuất. Họ làm ra vô số sản phẩm trên khắp thế giới, từ xe hơi, tivi, tủ lạnh cho đến chiếc khăn giấy. Kéo theo đó là một loạt công ty dịch vụ đi kèm, phục vụ phía sản xuất kia: quảng cáo, siêu thị, bảo vệ, đại lý bán vé máy bay… Bởi vì người Nhật là một dân tộc đặc biệt đến nỗi các dân tộc khác đôi khi… ngán làm việc với họ. Hệ thống Nhật ra đời để mọi người được sống trong niềm hạnh phúc khi hiểu nhau hơn, làm việc ăn ý hơn. Guồng máy chuyên nghiệp này vận hành trơn tru từ sau Thế chiến thứ II đến nay.

Ngay cả trong một công ty Nhật cũng vậy, hệ thống hoạt động quan trọng hơn sự xuất sắc của người quản lý. Đó là lý do đôi khi bạn sẽ gặp nhiều kiểu sếp Nhật khác nhau, cá tính hay phong cách làm việc khác nhau nhưng nhìn chung, công ty luôn ổn. Có hai kiểu sếp Nhật chính.

Sếp làm việc và sếp thư giãn

Thật ra, thị trường Việt Nam không quá quan trọng như Thượng Hải, New Delhi, Jakarta… Bởi vì dân số chúng ta khá nhỏ so với quy mô của những nơi này. Cộng với việc sở hữu một hệ thống làm việc chỉn chu, quy củ, sếp Nhật sẽ rơi vào hai nhóm chính: Những người đam mê công việc và những người xem nhiệm kỳ ở Việt Nam như một chuyến thư giãn dễ chịu.

Sếp làm việc

Điều tốt đẹp là trong nhiệm kỳ của “sếp làm việc”, mọi thứ được thúc đẩy hơn. Còn điều phiền toái là ông ấy sẽ can thiệp vào tất cả những gì to nhỏ trong công ty và bạn phải trải qua vô số bước xác nhận mới hoàn thành nhiệm vụ của mình. Những buổi họp để tìm kiếm sự đồng thuận thường diễn ra triền miên, kéo dài vô tận.

“Sếp làm việc” lại chia ra làm hai, những người muốn bạn thích nghi và trở thành người Nhật. Kiểu còn lại sẽ tôn trọng phong cách làm việc riêng của bạn, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy tắc của ông ấy. Cả hai đều ám ảnh, luôn hiện diện trong đầu bạn ngay cả trong những ngày cuối tuần, lễ lạc.

Sếp thư giãn

Thật ra ở Nhật, mọi người đều hơi… khổ. Thông thường, dù bạn ở vị trí cao trong công ty, vẫn phải đi tàu điện chen chúc, giần giật mỗi ngày, làm việc miệt mài từ sáng sớm đến tối mịt. Vì vậy, một số sếp Nhật sang Việt Nam đâm ra… hư. Họ cảm thấy quá hạnh phúc với việc có xe, tài xế riêng, cuối tuần quán xá, đánh golf… Dựa vào hệ thống hoạt động sẵn, “sếp thư giãn” quyết định… thư giãn luôn. 

Tuy nhiên, dù sao ít nhiều vẫn phải làm việc, ông ấy sẽ chọn cách tiếp cận dễ dàng nhất, đó là làm mọi thứ khách hàng yêu cầu. Lúc này, bạn sẽ cực kỳ căng thẳng với các đòi hỏi chi li, lẩm cẩm đến từ phía bên kia, những người biết đâu cũng có ông sếp… thư giãn y như bạn.

Những màn trình diễn

Văn hóa Nhật rất khác chúng ta, đôi khi quá nặng về phần trang trí, sắc màu. Vì vậy, bạn sẽ thấy ở những sự kiện trọng đại hoặc buổi lễ trang nghiêm nào đó, khi khách mời đến đầy đủ, sếp bạn bỗng nhiên xách cái bao lớn và đi vòng quanh, nhặt từng sợi rác… cặm cụi, tảo tần. Nhưng đừng nên áy náy, nhảy ra làm thay sếp. Đó là một phần của màn trình diễn, những sợi rác đó rất quý cho mối quan hệ đối tác của họ. Thậm chí bạn nên tạo ra thêm một ít nhân cơ hội hiếm hoi này.

Sếp Nhật và sự thiên vị

Mỗi lần thay sếp, một văn hóa khác lại được thiết lập. Số người thích nghi với văn hóa mới sẽ ở lại, số ít ra đi, những người mới đến lấp đầy. Người Nhật có sự thiên vị rõ ràng với nhân viên do chính mình tuyển dụng, hoặc những “nhân viên thân thiết”. Vì vậy, không có gì phải ngạc nhiên khi một ngày đẹp trời, anh tài xế của sếp bỗng nhiên trở thành trưởng bộ phận đáng mơ ước nào đó trong công ty. Nhưng không sao, hệ thống hoạt động tốt sẽ khỏa lấp những điểm hạn chế của anh tài xế, chờ ngày anh ấy trưởng thành. 

Những tín hiệu khó nắm bắt

Một điều buồn cười ở các sếp Nhật là họ không muốn đuổi ai, cho dù chất lượng công việc có tệ đến đâu đi chăng nữa. Họ muốn người kia tự nghỉ. Vì vậy, nếu bạn quá bết bát trong việc thiết kế, bạn sẽ được phân công qua làm marketing. Khi marketing cũng không ổn, bạn lại đi tiếp sang nhân sự… Cứ như thế cho đến khi bạn quyết định thế là đủ và… xin nghỉ. Trong thời gian này, cả công ty cùng phải chịu đựng tài năng của bạn được thử nghiệm trên mọi lĩnh vực vừa nêu.

Có rất nhiều điều kỳ lạ mà bạn có thể thích hoặc không từ những ông sếp đến từ Nhật Bản này. Chủ yếu do thế giới quan và khả năng thích nghi của họ. Hãy lấy một ví dụ trực quan: Ở Tokyo có tổng cộng mười ba đường metro đi khắp nơi trong thành phố. Tuy nhiên, cuộc đời một người Nhật thường chỉ sử dụng ba trong số đó. Ngay cả trong đất nước của mình, cuộc sống của họ cũng chật hẹp và tẻ nhạt. Vì vậy, bên ngoài Nhật Bản là cái gì đó rất mới mẻ. Có thể sếp bạn đã trải qua nhiệm kỳ trước đó ở Thái Lan, Malaysia… Nhưng với tính cách bảo thủ của họ, Việt Nam vẫn cần được học lại từ đầu.

Nhìn chung, việc bạn có thể thích nghi với muôn kiểu sếp Nhật hay không phụ thuộc rất nhiều vào… cơ địa. Giống như anh tài xế trở thành trưởng bộ phận chẳng hạn, cơ địa anh ấy thật sự phù hợp. Vì sau cùng, công việc rốt cuộc có thể đơn giản hơn chúng ta nghĩ. Đó không phải là ý tưởng, chiến lược, tầm nhìn… đó chỉ là một thỏa thuận, sự hài lòng với nhau giữa con người và con người. Và chỉ là như thế.