Những tháp tròn ngộ nghĩnh

Đây là một phát minh lâu đời của người La Mã, nở rộ trên khắp Việt Nam và rất nhiều quốc gia khác, chủ yếu vào thế kỷ 19. Hãy tưởng tượng, một buổi sáng bạn thức dậy và… cúp nước, thật thảm họa.

Những cái tháp cũ kỹ giúp đảm bảo chuyện đó không xảy ra. Máy bơm từ nhà máy hoạt động liên tục mang nước đến cho chúng ta nhưng như thế vẫn chưa đủ. Vì vậy vào ban đêm, thời điểm ít người sử dụng, các tháp nằm rải rác khắp nơi trong những khu dân cư này được lấp đầy. Sáng hôm sau, khi cả thành phố đồng loạt tắm táp, rửa mặt, nấu nướng… nước sẽ tự động phân phối đều cho mọi nhà mà không bị nhỏ giọt hay ngừng hẳn. Dù cúp điện đi chăng nữa, người Sài Gòn cách đây hàng trăm năm vẫn có thể đánh răng rồi mới đến công sở. Một thiết kế thật đơn giản nhưng cực kỳ hữu ích.

Những tháp nước trên thế giới

Ngày nay, khi kỹ thuật phát triển hơn, đa số tháp nước đã lùi vào dĩ vãng, chỉ còn lại một ít vẫn hoạt động. Tuy nhiên, để tưởng nhớ công lao về việc ai cũng có thể đánh răng vào mỗi sáng, cư dân xung quanh đó dành cho chúng sự tôn trọng nhất định. Vì thế ở nhiều nơi trên thế giới, các tháp nước vẫn đứng sừng sững như một biểu tượng của nền văn minh, được trang trí thật đẹp mắt.

Một tháp nước ở Úc | Ảnh: Nikki Bennett

Tháp nước ở Pháp | Ảnh: Pia van Dalen-Witkamp

Tháp nước ở Mĩ | Ảnh: Erick Zoot Payne

Tháp nước Việt Nam

Không hề kém cạnh, thiết kế tháp nước của chúng ta cũng tuyệt đẹp và điệu đà như thế giới. Phần lớn được dựng nên bởi người Pháp sau những năm 1900. Nhưng cũng có vài trường hợp ngoại lệ như Tháp nước Phan Thiết chẳng hạn:

Ảnh: CLB Báo chí - Truyền thông Học Sinh Bình Thuận

Được thiết kế bởi một du học sinh người Lào, hoàng thân Souphanouvong và thi công bởi Ưng Du, nhà thầu xây dựng gốc Huế. Công trình đậm chất Á Đông này nằm bên sông Cà Ty, khoe vẻ đẹp quý phái của mình một cách kiêu hãnh dù không còn nước bên trong.

Tháp nước trăm tuổi Bà Rịa là một kiểu tao nhã khác, rực rỡ và thanh mảnh dù cao đến hơn 20 mét. Ngày nay, cũng như Phan Thiết, tháp không còn chức năng trữ nước mà trở thành vòng xoay giữa trung tâm, hay còn gọi "Nhà Tròn":

Ảnh: Tặng Vũ / Báo Thanh Niên

Và đây là tháp nước Dã Viên ở Huế, hòa mình vào cảnh quan thơ mộng xung quanh:

Ảnh: Báo Tiền Phong

Tháp nước khổng lồ 131 năm tuổi ở Hàng Đậu, Hà Nội:

Ảnh: VNA / Vietnamplus

Bây giờ, hãy quay về với câu chuyện của những tháp nước của Sài Gòn...

Tháp nước con ở Sài Gòn

Khi nhìn thấy một tháp nước cũ kỹ, bạn có thể hiểu đó là khu vực dân cư lâu đời hoặc đã từng rất phát triển. Những đô thị mới như Phú Mỹ Hưng, Sa La... không có các dấu ấn đặc biệt này. Mặc dù hiện nay nhiều tháp đã bị tháo dỡ, nhưng vẫn còn rải rác đâu đó các hình khối ngộ nghĩnh vươn cao.

Tháp nước ở cư xá Thanh Đa

Một tháp nước nép mình giữa hai tòa nhà trên đường Thi Sách

Tháp nước nằm sau khu chung cư đường Lý Tự Trọng

Thiết kế hình nấm lạ mắt này nằm bên bờ sông Sài Gòn

Dáng tròn cổ điển trên đường Nguyễn Bỉnh Khiêm

Một khối tròn to lớn, vững chắc khác bên trong cảng Khánh Hội

Tháp nước mẹ

Những tháp mẹ với thân hình đồ sộ này có thể được nhìn thấy từ rất xa. Chúng được người Mĩ xây dựng từ những 1965 kéo dài trong nhiều năm sau đó, nhưng chưa bao giờ có nước. Một cuộc kiểm tra toàn diện đã phát hiện rò rỉ và công ty cấp nước thời điểm đó phải lên kế hoạch sửa chữa chúng.

Tháp nước mẹ trên đường Nguyễn Tất Thành

Tuy nhiên, lịch sử lại có kế hoạch khác. Vì vậy sau năm 1975, rất nhiều tháp mẹ to lớn này bị bỏ hoang cho đến nay. Thành phố cũng chưa biết nên làm gì với chúng bởi vì chi phí phá dỡ là rất lớn. Bạn có thể thấy vài tháp như vậy ở Đại thế giới quận 5, đường Lê Đại Hành, Nguyễn Thái Sơn...

Ông Tổ của các tháp nước

Cụ Tổ là tháp nước lớn tuổi nhất còn tồn tại ở Sài Gòn, tính đến nay cụ đã tọa lạc vững chãi ngay góc Nguyễn Thị Minh Khai và Phạm Ngọc Thạch tròn 104 năm.

Trước sự ra đời của cụ, cư dân Sài Gòn chủ yếu dùng nước giếng chưa qua xử lý. Vài trận dịch tả đã đánh gục tất cả, người Pháp gục nhiều hơn, dẫn đến nhu cầu lọc nước sạch và công trình vĩ đại này được xây nên.

Mặc dù bên ngoài được phủ một vẻ đẹp cổ điển mềm mại, bên trong lại là thiết kế công nghiệp đặc trưng với sự khỏe khoắn, rắn chắc làm bạn phải bất ngờ. Màu đen kim loại bóng loáng và các chi tiết thô sơ vẫn kịp lóe lên thứ ánh sáng dịu dàng của hàng trăm năm rực rỡ đã qua.

Ảnh: trieuchien

Ảnh: trieuchien

Ảnh: trieuchien

Ảnh: trieuchien

Ảnh: trieuchien

Ảnh: trieuchien

Bạn có thể nhìn cụ Tổ rõ ràng bên trái đường Nguyễn Thị Minh Khai, đoạn sắp đến Phạm Ngọc Thạch. Cụ ánh lên sắc vàng rực rỡ, cẩn thận lùi lại, khuất sau những công trình hiện đại lộn xộn của chúng ta. Tuy nhiên, không thể giấu vào đâu một kiến trúc đường bệ, lạ lẫm như thế. Vì vậy, ánh vàng thời gian kia vẫn kịp với ra ngoài, kể lại cho bạn câu chuyện cũ thú vị của Sài Gòn, quãng thời gian khi mọi người bắt đầu cảm thấy thoải mái vì luôn có thể đánh răng, rửa mặt vào mỗi buổi sáng.