Ở Sài Gòn, lâu lâu bạn sẽ gặp một Mohamad hay Ibrahim nhưng nói tiếng Việt y như chúng ta. Hoặc khi về miền Tây, cũng có thể bắt gặp vài bia mộ lâu đời tiếng Tamil và tiếng Việt lẫn lộn.
Đó là những hậu duệ sau này của cộng đồng Ấn Độ từng đông đúc ở đây.
Bây giờ, hãy đi ngang quê quán của họ trước.
Vùng đất Puducherry
Đây là một thuộc địa của Pháp vào thế kỷ 19, cách Việt Nam hơn ba ngàn kilomet đường chim bay. Ở đó, có một làng nhỏ tên Little Saigon như Tiểu Sài Gòn bên Mỹ vậy. Chưa hết, trước nhà thờ chính, bức tượng Chúa hoành tráng, tấm bảng bên dưới rất rõ ràng:
...và nhiều nhà hàng Việt Nam rải rác khắp nơi nữa. Đây có thể gọi là di sản của những người Ấn trở về từ Sài Gòn. Nhưng trước hết, hãy nói đến cuộc ra đi.
Di cư đến Sài Gòn
Cuối thế kỷ 19, sau khi đô hộ Puducherry, người Pháp không thoải mái với hệ thống giai cấp của Ấn Độ. Pháp ban hành một đạo luật trên thực tế biến người Ấn thành người Pháp, nếu họ chịu từ bỏ tầng lớp Hindu của mình. Thế là một đẳng cấp mới ra đời gồm những người muốn ngang hàng với thực dân đang chiếm đóng họ.
Người Pháp xem các công dân Pháp da ngăm này như một tài nguyên giúp họ có thể quản lý các thuộc địa mới ở Đông Dương, bao gồm cả Việt Nam. Nắm bắt cơ hội đó, rất nhiều người Ấn gốc Tamil đã di chuyển đến Sài Gòn lập nghiệp, từ bỏ nguồn gốc cũng như tầng lớp cũ của mình.
Người Tamil đến đây vẫn giữ nguyên các hoạt động thương mại truyền thống, điển hình như việc biến đường Tôn Thất Thiệp ngày nay thành một khu phố chuyên cho vay nặng lãi.
Bị kỳ thị
Sau khi những người Tamil với đặc quyền "Pháp" từ bỏ đất nước chuyển đến Việt Nam để kinh doanh, làm quản lý, nhân viên văn phòng, cảnh sát... nhiều nhóm Tamil khác bắt đầu nhìn thấy cơ hội và theo sau. Đỉnh điểm, có ba đến bốn ngàn người Ấn ở miền Nam theo số liệu lúc bấy giờ của Pháp.
Về nguyên tắc, người Pháp gốc Ấn cũng ngang hàng với người Pháp gốc Pháp. Nhưng thực tế, những thực dân cũ với làn da trắng hơn phản đối, kỳ thị nhóm Pháp mới ngăm đen này. Ngay cả người Việt bị đô hộ cũng không chấp nhận. Có rất nhiều cuộc ẩu đả và tẩy chay hàng hóa Ấn được ghi nhận khắp Sài Gòn. Tuy nhiên sau cùng, mọi thứ cũng lắng dịu. Cộng đồng Ấn dần thiết lập văn hóa, đền đài, cở sở... rải rác nhiều nơi, những di sản còn lại cho đến ngày nay, bao gồm cả món cà ri thần thánh được người Việt biến đổi cho phù hợp khẩu vị của mình.
Cuộc ra đi
Sau khi Pháp thua trận trước Nhật, rút về nước, một bộ phận những người Pháp gốc Ấn cũng theo sau, trở về mẫu quốc hoặc hòn đảo ban đầu nơi họ ra đi. Nhưng vài trăm gia đình vẫn còn sinh sống ở khu vực trung tâm Sài Gòn, quanh các ngôi đền Hindu mà họ xây dựng.
Tuy nhiên, sau năm 1975, khi nhà nước không còn trả lương cho các giáo sĩ nữa, chỉ còn một vị duy nhất ở lại. Các gia đình khác lần lượt rời đi.
Có nhiều dân tộc từng ở Sài Gòn, tuy nhiên trong số đó, đặc quyền "Pháp" của người Ấn được xem là cao quý hơn cả, chuyện này cũng quan trọng đối với chính họ. Hãy thử nhìn sang người Hoa, những cư dân bị áp chế độ lao dịch y như người Việt bản xứ. Vì vậy, cuộc di cư chính của người Ấn quay trở về nơi bắt đầu vào năm 1954 cũng không có gì khó hiểu.
Ngày nay, những ngôi đền Hindu tráng lệ còn lại ở Sài Gòn là mối liên kết chính với thành phố Puducherry xa xôi, với những người đã dựng nên bức tượng to lớn với hàng chữ "Sai Gon" trước nhà thờ chính. Việc tìm hiểu về họ giống như khi bạn nhìn thấy một vết khắc lâu năm trên thân cây, mọi thứ đều rõ ràng nhưng lại lạnh giá và xưa cũ, không thể nắm bắt được một chút tín hiệu nào của thời gian.
Bài sau: Thăm những ngôi đền Hindu kỳ lạ
Bài viết có tham khảo tài liệu của:
- Scroll.in và Ajay Kamalakaran
- Archives of Economic Life in South and SouthEast Asia và Natasha Pairaudeau
Sloth Đầu Đàn
Sloth Đầu Đàn
