Những người Triều Châu lưu lạc khắp nơi, thế giới gọi họ là “Teochew”. Chúng ta gọi họ là người Tiều.
Cộng đồng Tiều khá lớn nhưng lại lặng lẽ so với Quảng Đông, Phúc Kiến… Cùng “say hi” với người Tiều từ khía cạnh dễ tiếp cận nhất nhé!
Món ăn Tiều phổ biến
Có rất nhiều món để bạn “say hi”: bò bía thần thánh, bánh bía ngọt ngào, phá lấu quen thuộc, bánh bò dân dã, xá bấu, bột chiên… Nếu về phía miền Tây, hãy thưởng thức bánh củ cải lạ lẫm về cả mùi lẫn vị. Xa hơn nữa, người Singapore, Malaysia lại say mê với Bak kut teh…
Bản chất là dân biển, người Triều Châu truyền thống quan niệm bữa ăn đúng nghĩa phải có hải sản. Nhưng có lẽ hải sản của chúng ta hơi mắc nên các món Tiều phổ biến ở Sài Gòn vắng bóng tôm cua, hơi buồn chút xíu. Dù vậy, chế biến kiểu dân biển thường nhẹ nhàng, lành mạnh, ít dầu mỡ so với các món Hoa khác.
Người Do Thái phương Đông
Cuối những năm 1800, do ảnh hưởng của cuộc chiến nha phiến, vùng biển ven Triều Châu gặp nạn đói và cướp bóc hoành hành. Đa số người dân bỏ đi tìm nơi kiếm sống tốt hơn, gửi tiền giúp đỡ gia đình. Họ tỏa ra khắp Đông Nam Á bao gồm cả Việt Nam.
Cùng di dân, nhưng người Quảng lại tập trung ở những trung tâm thương mại lớn, người Tiều trôi về vùng đất nghèo như Bạc Liêu, Cà Mau, Kiên Giang… Sau đó chiến tranh, các đợt thanh trừng Pol Pot nhắm mục tiêu cụ thể vào người Campuchia gốc Hoa lại làm người Tiều tiếp tục di chuyển đến Canada, Mĩ… Họ tha hương khắp thế giới.
Về người Tiều
Nhìn chung, với lịch sử đầy khó khăn và biến động, người Tiều quen dự phòng, tiết kiệm, đôi khi bị xem là keo kiệt. Họ thường giữ lại tất cả những đồ không dùng đến thay vì bỏ đi. Vì vậy, nhà người Tiều bề bộn, chật chội.
Người Tiều có xu hướng flex ngược, tức khi chúng ta thấy họ bình thường, nghĩa là họ rất giàu. Còn khi họ đã không giấu việc giàu nữa thì vàng đang đè nhà họ sắp nứt ra.
Dân Triều Châu còn có quan niệm: nếu sống trong ngôi nhà mà việc làm ăn tốt đẹp, họ liền giữ nguyên, không sơn mới, sửa chữa… năm này qua năm khác. Bạn sẽ gặp ngôi nhà người Tiều vô cùng cũ kỹ, nhếch nhác. Có thể nói người Tiều ở dơ là do phong thủy chứ không phải cơ địa.
Ăn mặc cũng vậy, dân Triều Châu khá sơ sài, kém sành điệu so với người Quảng. Phụ nữ Tiều truyền thống miền Tây hay để tóc ngắn, tém gọn, tay đeo đá mã não rất ngầu.
Mặc dù dân biển, nhưng người Tiều gần với thương mại biển hơn đánh cá. Họ có thể phát triển mạnh mẽ trong bối cảnh bất lợi, điều kiện khắc nghiệt, kiểu như chịu đựng mức lợi nhuận rất thấp trong thời gian dài khi khởi nghiệp kinh doanh. Đó là bản năng buôn bán bất kể cửa hàng tạp hóa nhỏ hay một tập đoàn toàn cầu.
Keo kiệt và hào phóng
Trong cuộc sống hằng ngày, người Tiều nhìn chung là keo kiệt hoặc kỹ càng. Tuy nhiên, khi nói đến cộng đồng, họ cực kỳ hào phóng.
Trên thực tế, truyền thống từ thiện của người Triều Châu có từ lâu đời, họ chăm sóc người già neo đơn, tài trợ xây đường sá, cầu cống cho đến quan tài cho người nghèo…
Ở Sài Gòn, chúng ta có thể thấy Chợ Lớn, di sản cộng đồng của Quách Đàm, một doanh nhân Tiều giàu có điển hình. Ngày nay, nếu bạn xây ngôi chợ đẹp như thế dành cho mọi người, con cháu bạn có thể flex cả đời trên mạng.
Nhìn chung, so với người Quảng, người Tiều hòa nhập sâu hơn vào đời sống chúng ta. Họ là một phần của văn hóa Sài Gòn, miền Nam. Có thể bởi vì câu chuyện hoặc những cá tính của họ dễ dàng bắt gặp đâu đó số người Việt xung quanh. Giống như câu ca dao nói về vùng đất cơ hàn miền Tây nhưng lại nhắc đích danh người Tiều:
Bạc Liêu nước chảy lờ đờ
Dưới sông cá chốt, trên bờ Triều Châu
Ngày nay, ngôn ngữ trên internet tràn ngập các “chế” hoặc đôi lúc vô tình ăn một cái bánh bò giản dị, chúng ta cứ tưởng người Việt làm ra mà quên mất nó đã theo chân người Tiều đến từ vùng đất Triều Châu rất xa xôi...
