Đạt đến cảnh giới tinh xảo đáng kinh ngạc, mức độ hoàn thiện phi thường… Đứng trước dãy tường hoa này, bạn cảm giác như mình đối diện một kho báu cổ xưa được phân bố hợp lý, hài hòa. Và đây cũng đúng là một kho báu thật sự.
Thạch Loan Hoa Tích là gì?
Thạch Loan Hoa Tích (石灣花脊) là những gờ tường gốm trang trí trên cao, bạn thường bắt gặp chúng trong các hội quán Quảng Đông ở nhiều vùng như Hồng Kông, Malaysia, Singapore hay Sài Gòn.
Có thể nói đây là đỉnh cao của nghệ thuật gốm sứ Thạch Loan (Shiwan) mà ở Việt Nam, chúng ta vẫn hay gọi gốm Cây Mai.
Mặc dù Thạch Loan hay Cây Mai nổi tiếng với nhiều loại hình gốm sứ khác nhau, kể cả đồ gia dụng hoặc trang trí trong nhà, cung đình… Nhưng những Hoa Tích này cực kỳ độc đáo và duy nhất.
Ban đầu, các bức tường gốm chỉ đơn giản một lớp, với số lượng hạn chế. Về sau, chúng phát triển lên nhiều tầng, nhiều hình tượng phức tạp, có thể lên đến hàng chục, hàng trăm nhân vật nối tiếp nhau trong những câu chuyện dài miên man.
Đặc biệt, ở hội quán Quảng Triệu (156 đường Võ Văn Kiệt) và Tuệ Thành (710 Nguyễn Trãi), dày đặc các tiếu tượng được trưng bày với khoảng cách khá gần. Bạn có thể nhìn thấy từng chi tiết nhỏ trên quần áo nhân vật, cách trang trí áo mão, tóc tai... vô cùng ấn tượng khiến người xem choáng ngợp.
Trong trường hợp Hội quán Tuệ Thành, vô số búp bê gốm sứ này được nhập khẩu từ Quảng Châu vào năm 1903. Tuy nhiên, năm 1923, nhà Nguyễn áp dụng mức thuế cực cao với đồ gốm nhập khẩu, người Hoa ở Chợ Lớn liền thu xếp để các đồng hương của mình sang tận Sài Gòn sản xuất. Ngay cả đất sét ban đầu cũng vận chuyển từ Quảng Châu cho đến khi được khai thác gần đó. Phiên bản Việt Nam ra đời gần khu vực đồn Cây Mai cũ nên được gọi là gốm Cây Mai.
Một số Hoa Tích khác ra đời sau có nguồn gốc từ các lò Cây Mai này.
Những câu chuyện trên Thạch Loan Hoa Tích
Vì thường nằm ở vị trí trên cao, các nhân vật được thiết kế nhô ra phía trước một chút, đầu to hơn bình thường. Khi diễn tả khu phố sung túc, đông người, những nhân vật phía trên có tỉ lệ nhỏ hơn so với bên dưới, làm cho tầng lầu trở nên cao hơn, xa hơn, sống động như một câu chuyện vừa mới diễn ra.
Các nhân vật ở đây thường được lấy cảm hứng từ Kinh kịch Quảng Đông, câu chuyện về các cuộc chinh phục của Khương Tử Nha, lễ Phong Thần, Thuyết Đường, Nhạc Phi...
...cho đến bài thơ Há Lăng Giang của thi sĩ Lý Bạch:
Các Thạch Loan Hoa Tích được chia thành gờ chính, gờ dọc và gờ cảnh quan. Gờ chính thường có hai tầng, chủ yếu khắc họa hình người và những câu chuyện.
Gờ dọc cũng có người, họa tiết hoa lá, chim chóc:
Còn gờ cảnh quan thường chỉ có một lớp duy nhất:
Thạch Loan Hoa Tích được tráng men với năm màu chính: vàng, xanh lá cây, xanh lưu ly, nâu và trắng. Màu sắc vẫn giữ được độ rực rỡ và lấp lánh ngay cả khi dầm mưa dãi nắng hàng trăm năm. Đường nét chuyển động lôi cuốn như không hề biết đến sự phai mờ của thời gian. Điều không may là đôi khi chúng bị các tay trộm đồ cổ tấn công, tuy nhiên những cố gắng lấy đi một nhân vật nguyên vẹn thường rất khó. Vì vậy ở hội quán Quảng Triệu, bạn có thể thấy vài dấu tích tội nghiệp này, các tiếu tượng mất đầu hoặc một phần tay chân, thân trên...
Hàng năm, rất nhiều người đến thăm quan, chụp ảnh ở các hội quán cổ kính. Tuy nhiên, ít ai đánh giá cao những mảnh lưu ly sáng ngời đang nghiêng mình xuống từ trên cao này. Một kho báu trăm năm từ Quảng Châu rồi đến Cây Mai, Chợ Lớn, chen chân trên các bức tường rêu phong cũ kỹ để rồi bị lãng quên theo các câu chuyện quá khứ của mình. Vì vậy có lúc nào ghé ngang, bạn hãy nhìn lên một chút, chậm rãi lướt qua hàng trăm nhân vật ngộ nghĩnh chồm người ra phía trước, như thể vẫn đang tồn tại các khu phố nhỏ vui nhộn bên trên, các triều đại Kinh kịch nổi tiếng và cái tên có thể hãy còn mới mẻ với chúng ta: Thạch Loan Hoa Tích.
Bài viết có tham khảo một số tư liệu của:
- epaper.southcn.com
Sloth Đầu Đàn
