Lâu lâu, bạn vẫn có thể gặp khối ù lì cục cằn này. Chúng nằm ở các vị trí chiến lược của thành phố, to khỏe đến mức chẳng ai muốn đụng vào. Một thời là nỗi sợ hãi của mọi người, giờ đây bị quên lãng, cỏ dại um tùm mọc che, còn cái tên lại bị dùng cho một ý nghĩa khác của Sài Gòn. Tại sao người Việt gọi chúng là “lô cốt”?
Lô cốt là gì?
Lô cốt thực chất là một công sự phòng thủ được bao bọc kiên cố, trang bị các khe hở vừa đủ để nhiều loại súng hạng nặng có thể khai hỏa từ bên trong.
Cái tên này có thể bắt nguồn từ tiếng Đức - blockhaus, hoặc tiếng Anh - blockhouse. Thực tế, từ này cũng được dùng trong tiếng Pháp (blockhaus) và người Việt đã Việt hóa cách phát âm đó thành "lô cốt". Pháp đã xây đến 1200 khối bê tông như thế khắp đồng bằng sông Hồng vào những năm 1950.
Tuy nhiên, hầu hết lô cốt ở Sài Gòn lại được xây dựng bởi người Mĩ. Những pháo đài mini này làm từ các tấm bê tông đúc sẵn, vận chuyển bằng xe tải rồi ghép với nhau, giá thành khoảng 250USD lúc bấy giờ. Các lô cốt sau đó chiếm giữ tất cả vị trí đắc địa của thành phố, trơ trơ, xù xì, kiên cố.
Có thể vì hình dáng và chỗ đứng… đáng ghét của lô cốt, khiến chúng thường trở thành mục tiêu đầu tiên trong các trận đánh. Bên tấn công sẽ tìm cách áp sát và thả một trái… lựu đạn hoặc bộc phá vào trong khe hở và mọi thứ trở nên phức tạp.
Mặc dù vậy, không phải lúc nào lô cốt cũng gắn liền với chiến trận.
“Lô cốt” của ngày nay
Vào thập niên trước, khi Sài Gòn bùng nổ xây dựng hạ tầng, các công trình cầu cống được quây chắn kiên cố như… lô cốt. Chính sự tương đồng về hình ảnh - những khối rào chắn kiên cố, xù xì và gây cản trở - giới báo chí đã nhanh chóng dùng từ "lô cốt" để mô tả đầy châm biếm hiện trạng đường xá lúc bấy giờ. Vì vậy ngày nay, đôi khi bạn sẽ gặp các tiêu đề như: Khốn khổ vì lô cốt, lô cốt cũ đắp chiếu, lô cốt mới mọc lên, lô cốt thu hẹp mặt đường... Và đây là hình ảnh lô cốt thời bình, mặc dù vẫn… đáng ghét theo khía cạnh nào đó, nhưng chắc chắn chúng sẽ được dẹp đi.
Lô cốt hòa bình
Thật ra, lô cốt không còn giá trị nào nữa trong thời đại này. Nhưng sự chắc chắn của vật liệu làm cho quá trình tháo dỡ trở nên phức tạp. Vì vậy, một trong số chúng vẫn còn tồn tại ở Sài Gòn nhưng không ai để ý đến sự có mặt đó nữa.
Lô cốt này nằm trước Nhà máy Điện Thủ Đức, giữa khuôn viên xanh mướt được tỉa tót gọn gàng, nhưng nó vô hình đến nỗi bạn dường như không thấy khi đi lướt qua.
Ở góc khác, lô cốt trong cư xá nhà máy lọc nước Thủ Đức còn ở vị trí đẹp hơn. Một con đường yên bình bao quanh và cây cỏ bắt đầu ôm lấy nó, cố chữa lành những vết thương sứt mẻ.
Mặc dù vậy, các tổn thương bên trong vẫn còn đó. Nhìn vào lô cốt bất kỳ, bạn sẽ thấy đầy rác thải, chai lọ… giống như một sự trả giá cho nghiệp của quá khứ. Cũng như Việt Nam nhưng trên thế giới, nhiều nơi có trào lưu trang trí lô cốt và họ làm khá đẹp, như các lô cốt ở Hawaii này:
Dù sao ở Sài Gòn, mọi chuyện cũng đã kết thúc. Không thể yêu nhưng cũng đừng nên nói lời cay đắng. Có rất nhiều nơi để đổ rác, không nhất thiết phải là khối bê tông vô hại này.
Nếu vì lý do bất kỳ nào làm cho các lô cốt hãy còn hiện diện, đó có thể là cách lịch sử để lại một lời nhắn. Những lô cốt cục mịch lì lợm này thuộc về một phần câu chuyện của Sài Gòn. Trong chương mới, chúng không còn ý nghĩa nào nữa, đơn giản chỉ là các phiến đá cũ kỹ nằm mãi, để bạn có thể nhận ra lúc nào đó, trước khi cây cỏ um tùm che phủ lên trên.
Bài viết có tham khảo tư liệu của:
Sloth Con
