Để dễ hình dung, có thể hiểu rằng sự giàu có của nhiều nhân vật nổi tiếng ở miền Nam như Quách Đàm, Công tử Bạc Liêu, chú Hỏa… ít nhiều đều xoay quanh con kênh này. Câu chuyện của dòng nước gắn liền với họ, với sự phát triển của miền Nam trong hơn hai trăm năm.
Con kênh dài qua nhiều cái tên
Miền Nam từ trước đến nay đều là vùng xuất khẩu lúa gạo có tiếng trên thế giới. Một ví dụ dễ hiểu: đại khái, Công tử Bạc Liêu trồng lúa, chú Hỏa ngoài bất động sản ra lại có rất nhiều nhà máy xay thóc còn ông Quách Đàm gom gạo thành phẩm đem bán ra thế giới. Cả quá trình dài dòng phức tạp này đều dựa vào kênh Tàu Hủ. Dòng kênh ngày nay chạy dọc đường Võ Văn Kiệt, đại lộ Đông Tây.
Cùng một dòng chảy nhưng mỗi đoạn lại mang cái tên khác nhau, Tàu Hủ chỉ là một phần trong đó. Thóc từ miền Tây của công tử Bạc Liêu đi qua các con sông ở Long An, đến kênh Lò Gốm, kênh Lò Gốm sau đó nối dài thành kênh Tàu Hủ. Dọc kênh Tàu Hủ lúc này vô số các nhà kho, nhà máy xay thóc mọc lên dài theo nó, nhiều trong đó thuộc về Chú Hỏa. Thóc sau khi xay thành gạo, ông Quách Đàm sẽ phụ trách việc đem tất cả tiếp tục đi theo rạch Bến Nghé, phần nối dài của kênh Tàu Hủ, đến cảng Khánh Hội ven sông Sài Gòn. Từ đây gạo Việt Nam lên đường ra thế giới.
Con kênh quốc tế
Mặc dù các đại gia trên ít nhiều tham gia vào quá trình sản xuất lúa gạo, nhưng dọc kênh Tàu Hủ, Bến Nghé lại là một cộng đồng quốc tế sinh sống trải dài bao gồm người Việt ở Sài Gòn, người Việt từ miền Tây, người Hoa, người Ấn, người Pháp… tạo nên các hoạt động kinh tế sôi nổi kèm theo.
Kênh Tàu Hủ được đào cách đây hơn hai trăm năm. Trước kia, người Pháp gọi nó là sông Trung Quốc. Một cây cầu do công ty của kiến trúc sư Pháp nổi tiếng - ông Eiffel - thiết kế bắc ngang nối quận 1 và quận 4, người Trung Quốc lại gọi cây cầu này là cầu Mã Lai. Cầu Mã Lai đã bị phá bỏ và chúng ta có cầu Chà Và thay thế. Cầu Chà Và ghi dấu ấn đậm nét của cộng đồng Ấn ở Sài Gòn. Một bức ảnh cho thấy sự liên quan mật thiết giữa người Việt, người Hoa và người Ấn với nhau lúc bấy giờ:
Những gì cón sót lại
Trước khi Đại lộ Đông Tây được xây dựng, kênh Tàu Hủ vẫn còn tấp nập với các bến tàu thuyền hoạt động sôi nổi như bến Chương Dương, bến Hàm Tử, bến Lê Quang Liêm. Tình trạng kẹt thuyền dưới sông thường xuyên như cách đây hơn hai trăm năm. Các con tàu gỗ mập ú từ miền Tây đến đây mang theo trái cây, lúa gạo, nông sản... đổ vào Chợ Lớn. Sau đó quay về chất đầy hàng nhựa gia dụng, điện tử, bánh kẹo... cũng từ Chợ Lớn.
Sau này, mọi thứ được thay bằng đường bộ, nhanh hơn, gọn gàng hơn. Tuy nhiên những gì còn sót lại vẫn phảng phất một chút Sài Gòn lạ lẫm.
Những kho thóc cũ rộng lớn sâu hun hút, những dãy nhà cũ tuyệt đẹp, những mái ngói âm dương sang trọng… trước kia phủ đều đoạn đường Trần Văn Kiểu và Bến Bình Đông, nét cổ kính pha chút Hội An đô thị. Ngày nay, chúng chỉ còn lại vài đoạn đứt quãng, nhường chỗ cho đại lộ Đông Tây rộng lớn.
Một điều may mắn là khi những ngày giáp Tết đến, không khí trên bến dưới thuyền lại tấp nập, tái hiện hàng trăm năm thịnh vượng, lộng lẫy của Sài Gòn.
Những ngày này, rất nhiều bộ ảnh Tết đẹp lung linh ra đời trên Bến Bình Đông, một phần của dòng kênh rất quan trọng, rất cổ xưa này. Sài Gòn từng phát triển rực rỡ hai bên dòng chảy chật chội lâu đời đó... Một con kênh nhỏ xíu, đơn giản nhưng quan trọng hơn vẻ bề ngoài của nó, đã dẫn miền Nam ra toàn thế giới.
Sloth Con
