Trên thế giới, có nhiều tiêu chí xem xét một bộ phim. Tuy nhiên, người ta chưa bao giờ dùng đến cảm nhận riêng hay cảm thụ nghệ thuật cá nhân. Bởi vì thật đáng sợ khi fan của JAV ùa vào, quyết liệt bình chọn cho bộ phim yêu thích của mình. Nhiều cá nhân có thể quyết định một tập thể, thế là ban tổ chức hân hoan trao giải Oscar cho những tập JAV đầy cảm xúc và cô Ozawa gì đó đã ẵm mười giải nữ chính xuất sắc vì diễn xuất thuyết phục của mình.
Đáng tiếc, chuyện đó không xảy ra. Người ta luôn biết cách đánh giá một bộ phim. Hãy lấy Oscar làm ví dụ. Dù bạn không thích cách kể chuyện với những cảnh khỏa thân táo bạo trong Oppenheimer, không thích bom nguyên tử, không thích mạch phim quá ít plot twist, nhưng nếu nói rằng đó là một phim dở thì thật… táo bạo, không kém gì cảnh khỏa thân.
Đánh giá một bộ phim không trừu tượng như chúng ta nghĩ, có những yếu tố và hoàn cảnh có thể quyết định.
Những người xem phim
Nhìn chung, chưa có phim thương mại nào của Việt Nam tạo được ấn tượng trên thị trường quốc tế. Điển hình như Mai đình đám chỉ đạt điểm 38% trên Rotten Tomatoes, trong khi để được xem là ổn trên trang này phải từ 72%. Bởi vì thành thật mà nói, những Tomatometer đều là dân mê phim thứ thiệt, những người xem rất nhiều và một kịch bản đơn giản kiểu Việt Nam chưa đủ chinh phục họ.
Tuy nhiên, ở chiều ngược lại, nếu đem chiếu “Bố già” của Francis Ford Coppola đạo diễn và “Bố già” của Trấn Thành cùng lúc, phiên bản “Bố già” kiểu Ý hẳn… bật bãi. Lý do có sự khác biệt này là “kinh nghiệm” xem phim khác nhau. Khi bạn không nhiều trải nghiệm, những kịch bản đơn giản dễ chịu hơn. Kiểu như một người ít xem phim sẽ khó theo kịp diễn tiến của Casino Royale chẳng hạn. Không có chuyện đúng hay sai ở đây, chuyện này giống như một số người chạy được mười kilomet trong khi số khác năm trăm mét là quá đủ.
Phim hay, phim dở và cảm nhận cá nhân
Trên thế giới, rất nhiều phim được đánh giá dở vẫn đầy người xem. Ví dụ như Fast & Furious, Transformer. Hai phim này hầu như lần nào cũng bị chê kịch bản tệ, diễn viên chắc cơ ngực, đực cơ mặt. Nhưng không sao, các tập vẫn phát hành đều đều và thắng lớn.
Thật đơn giản, giống như khi bạn xem JAV vậy, có kịch bản là quý rồi. Tương tự, nhiều người trong chúng ta thích xe, robot. Họ không đánh giá kịch bản hay diễn xuất, họ đến rạp xem kỹ xảo, các pha hành động mãn nhãn. Mặc dù với gu của mình, bạn có thể chê phim dở, nhưng nếu nói rằng kỹ xảo kém, xe quá xấu thật không công bằng. Tuy nhiên, chỉ bấy nhiêu đó lại chưa đủ để được xem là phim hay.
Ngược lại, có thể bạn không thích sự rối rắm thời gian, kết thúc lơ lửng của Inception hoặc những con quái vật xấu xí, màu sắc đơn điệu của The Lord of the Rings, nhưng khó mà nói: Theo cảm nhận cá nhân của tôi, hai phim này dở ẹc.
Cảm nhận cá nhân hơi buồn cười khi mang ra tranh cãi. Kiểu như có nó, bạn có mọi thứ bao gồm cả lý lẽ và sự thật.
Có gì trong một bộ phim hay?
Nếu nói nghệ thuật tùy vào cảm nhận của mỗi người, các giải Cannes, Oscar… nên đóng cửa.
Hãy lấy thể loại Kinh dị làm ví dụ. Viện Hàn lâm và Nghệ thuật Điện ảnh Mĩ chưa bao giờ đánh giá cao thể loại này. Cho đến nay, phim Kinh dị duy nhất đoạt giải thưởng Phim xuất sắc nhất chính là “Sự im lặng của bầy cừu”. Bởi vì cơ bản, phim kinh dị khá giống nhau nhưng “Sự im lặng của bầy cừu” có câu chuyện khác hẳn. Khả năng sáng tạo và kết cấu kỳ lạ của phim hoàn toàn chinh phục mọi người. Mặc dù chúng ta có thể thích Conjuring mới mẻ, nhưng đành phải công nhận “Sự im lặng của bầy cừu” ở đẳng cấp khác hẳn. Trong đó, diễn xuất của Anthony Hopkins bí ẩn đến mức sexy, cách xây dựng vẻ thông minh hay biến thái của nhân vật cũng vượt quá sự tưởng tượng thông thường.
Muốn được nhìn nhận là một bộ phim hay trong mắt những người xem phim từng trải, cần một cốt truyện hấp dẫn, sáng tạo và hợp lý. Sau đó đến bản sắc, chiều sâu của kịch bản, thứ sẽ tạo nên những suy nghĩ đọng lại rất lâu khi bạn rời khỏi rạp. Tất cả những yếu tố này sẽ đổ sông đổ biển nếu sự thể hiện của diễn viên chỉ vừa đủ JAV hay chắc cơ ngực, đực cơ mặt. Vì vậy người ta đòi hỏi thêm diễn xuất nữa.
Ngoài ra, lời thoại, hình ảnh, âm nhạc, tiết tấu… đều ảnh hưởng đến khả năng chìm đắm của khán giả vào câu chuyện đầy cảm xúc. Tuy nhiên, yếu tố sáng tạo, tính độc nhất vô nhị của bộ phim mới là thứ làm mọi người say mê, nhắc đến trong một thời gian dài. Không gì có thể sánh bằng một câu chuyện, một cái nhìn vượt ra ngoài trí tưởng tượng thông thường.
Nếu thiếu những yếu tố trên, tất nhiên chúng ta vẫn có thể đánh giá “phim hay”, nhưng điều này giống như ai đó nói về Fast & Furious hoặc Transformer vậy: tôi đến rạp xem robot, tôi xem cơ ngực.
Một lần nữa, sự hấp dẫn của cơ ngực cũng không có gì sai.
Sloth Đầu Đàn
