Chúng ta đã ăn pizza Ý, mì Ý, cà phê Ý, kem Ý… Những thứ bình thường có thể diễn ra hằng ngày.
Sau đó ngưỡng mộ những chiếc siêu xe của Ý: Maserati, Lamborghini, Ferrari… Những thứ không diễn ra nổi 😦
Hoặc chiêm ngưỡng sự xa hoa thời trang đỉnh cao Ý: Gucci, Valentino, Prada, Armani, Versace… Những thứ rất khó diễn ra.
Nhưng có thể chúng ta ít biết về người Ý và văn hóa của họ, những điều khó không kém. Vì sao người Ý có thể tạo nên các tuyệt phẩm sáng tạo hoàn mỹ đến nỗi ngay cả Pháp cũng phải học hỏi. Họ là ai?
Có thể câu trả lời sau cũng vẫn chỉ có thể: Họ là người Ý. Những con người kỳ lạ có vài nét tương đồng với người Việt Nam.
1. Ấn tượng đầu tiên về người Ý
Trong một trang web du lịch, nữ du khách nọ kể lại:
“Người Ý đầu tiên tôi tiếp xúc khi đến Ý tất nhiên là một nhân viên hải quan cửa khẩu. Sau khi chằm chằm vào hộ chiếu của tôi thật lâu một cách khó chịu, anh ta nhìn thẳng vào mắt tôi, chậm rãi nói vài từ mà tôi cực kỳ sợ phải nghe khi đi nước ngoài: Nếu tôi từ chối cho bạn nhập cảnh…
Anh ấy dừng lại…
… anh có thể giữ em ở đây bên anh mãi mãi được không?”
Đó là ấn tượng đầu tiên có thể nói về một người Ý.
Sau đó…
2. Những nghịch lý của người Ý
Chưa có giải đấu bóng đá đỉnh cao nào ở châu Âu bị phát hiện mua bán, dàn xếp tỉ số với quy mô lớn như Ý. Hàng loạt câu lạc bộ lớn bị trừng phạt, nhiều cầu thủ nổi tiếng sắp bước ra vành móng ngựa thì bỗng nhiên năm đó, họ vô địch thế giới. Những cầu thủ Ý hào hoa, đẹp như nam thần… đi bán độ và vô địch trong một đêm chung kết tai tiếng không kém.
Đó cũng là trận đấu cuối cùng của huyền thoại Pháp - Zidane. Câu chuyện về sau được thuật lại:
Hậu vệ Ý Materazzi theo kèm Zidane thật chặt. Tất nhiên lúc theo sát thường nắm áo, kéo áo… Zidane quay lại nói:
- Nếu mày thích chiếc áo này quá thì hết trận tao sẽ cởi cho mày.
Materazzi bình thản nói:
- Không, tao chỉ thích chị mày thôi.
Kết quả, Zidane húc đầu vào Materazzi và bị đuổi. Mất cầu thủ chủ chốt, Pháp mất luôn chức vô địch.
Nhìn lại, mẩu đối thoại này thật khác với phần trên của cô khách du lịch lần đầu đến Ý. Nó giống như diễn ra ở sân đá phủi Việt Nam hơn.
Dù sao, lúc này những gì chúng ta biết về người Ý bắt đầu rõ ràng hơn, luôn có hai khía cạnh đối lập nhau.
3. Và những nghịch lý khác
Thông thường, sự cao cấp không đi cùng với yếu tố tốc độ, thể thao. Đó là hai khái niệm xa nhau. Quý phái lịch lãm ổn định hơn, trầm tĩnh hơn.
Cho đến khi người Ý làm ra những chiếc xe gran turismo - mà chúng ta thường gọi GT - cao cấp, sang trọng, cổ điển, thể thao, tốc độ, mạnh mẽ. Chúng có tất cả. Để thiết kế tổng hòa được những yếu tố đối lập trên, cần một sự chỉn chu sâu sắc và tính toán khoa học ở từng chi tiết nhỏ nhất. Sau khi bạn có chiếc xe thần thánh kia, giao thông ở Ý là một nghịch lý khác. Hai người lái xe ngược chiều có thể dừng lại giữa đường nói chuyện với nhau qua ô cửa. Người Ý đậu xe chéo trong những con phố chật hẹp hoặc vượt đèn đỏ ngay khi có cơ hội.
Vẻ kinh điển trong nghệ thuật hay thời trang của Ý cũng vậy. Chúng toát lên sự sang trọng táo bạo ở một đẳng cấp khác biệt nếu đem so với phần còn lại của châu Âu. Những kiệt tác được tạo ra đòi hỏi công sức lao động miệt mài, nhất quán, sự chú ý tỉ mỉ đến từng chi tiết và mức độ hoàn thiện phi thường. Tuy vậy, trong công việc theo nghĩa phổ quát, các nước khác vẫn xem người Ý là dân tộc thích đi đường tắt. Nghĩa là muốn làm ít hơn để đạt được kết quả tương tự những người làm nhiều. Ở Ý, không có gì bất thường khi thấy ba người cùng thực hiện một nhiệm vụ, một người làm công việc thực tế và hai người còn lại quản lý và giám sát.
Còn anh chàng Ý lãng mạn ở cửa khẩu. Anh ấy chắc chắn gia trưởng ở nhà. Người Ý có khoảng cách giới tính lớn nhất thế giới trong phân công việc nhà. Đó là truyền thống. Phụ nữ làm hầu hết mọi thứ để sắp xếp tất cả ngăn nắp. Những con số gần đây cho thấy phụ nữ Ý làm việc nhà trung bình nhiều hơn 21 tiếng mỗi tuần so với nam giới. Thì ra “có thể giữ em ở đây bên anh mãi mãi được không” là giữ để làm mấy việc linh tinh.
Có một bí mật sau những anh Ý mạnh mẽ điển trai, đó là đến 50 tuổi, hầu hết các anh sẽ béo phì, đánh mất tất cả các yếu tố của võ sĩ giác đấu từng khiến bao cô gái choáng ngợp.
4. Tại sao người Ý có thể làm nên những điều phi thường?
Sau cùng, họ thật sự thiên tài. Những nghệ sĩ vĩ đại, họa sĩ, nhà điêu khắc, kiến trúc sư, nhà thiết kế…
Tất cả chỉ có thể là suy đoán.
Giống như ở Ai Cập, các kim tự tháp rõ ràng hoành tráng. Đó là vì trên sa mạc, một tầm nhìn vô biên, những thứ to lớn phải thật sự to lớn. Với giới hạn xung quanh như Việt Nam, người Việt không bao giờ nghĩ đến việc xây thứ gì to đến vậy, hơi to đã là to.
Người Ý sống trong cái nôi kiến trúc từ nhỏ, nhờ sự quan sát về hình khối tự nhiên ở địa hình núi đồi được phản chiếu mạnh mẽ bằng ánh nắng Địa Trung Hải. Nước Ý cũng nghèo về tài nguyên thiên nhiên, con người phải tự phát triển cách sắp xếp độc đáo của họ. Điều này có thể làm họ nổi tiếng trên thế giới về điều tốt lẫn điều xấu.
Có những yếu tố của thời đại, thời kỳ Phục Hưng là kỷ nguyên vàng sáng tạo ở Ý. Chất nền này thấm vào phong cách của họ đi qua nhiều thế hệ cho đến ngày nay. Phần lớn các thành phố chính ở Ý đều cổ điển. Khi đứa bé đào một cái hố ở vùng nông thôn, chúng có thể khám phá ra cả ngôi đền La Mã ẩn giấu. Sự tiếp xúc nghệ thuật liên tục này có tác dụng xây dựng tự nhiên tố chất bên trong.
Hoặc sau cùng, chính sự lộn xộn vô lối trong cuộc sống lại là thứ cần thiết nhất cho một ý tưởng táo bạo. Quay về phía trên, một nhân viên hải quan lại tỏ tình “vô tổ chức” như thế với khách du lịch như thế sao? Vậy mà sau cùng, cô gái cảm thấy vui về điều đó. Hãy thử tưởng tượng anh nhân viên hải quan Việt Nam nói cùng lời lẽ đó với bạn. Câu chuyện sau đó sẽ được thuật lại: Tui mới gặp ông công an cửa khẩu kia biến thái ghê…
Tất cả đều là nền tảng văn hóa. Chúng ta chấp nhận gì và không chấp nhận gì.
5. Kết thúc bằng những vấn đề tương đồng
Khi bệnh, người Ý thường đổ lỗi cho gió. Một kiểu như “trúng gió” ở Việt Nam, chỉ khác họ không dùng thủ thuật “cạo gió”.
Người Ý rất xem trọng gia đình. Người lớn tuổi có tiếng nói quan trọng và những thành viên còn lại sẽ lắng nghe.
Tính cộng đồng của người Ý rất cao. Bạn không thể giấu mình khỏi họ dù bạn là người mới đến. Bằng cách nào đó, họ luôn biết về bạn. Ngay cả khi bạn không muốn giúp đỡ, họ vẫn sẽ chỉ bảo hay giúp bạn trong bất kỳ khía cạnh nào. Không gian cá nhân lúc này rất hẹp. Nói đơn giản hơn: người Ý nhiều chuyện kinh khủng.
